Παγκόσμια Ημέρα Νερού: Η Ελλάδα στα όρια της δίψας

Συναγερμός για τους διαθέσιμους υδατικούς πόρους στην Ελλάδα. Που παρατηρείται κατασπατάληση νερού. Ορατός ο κίνδυνος λειψυδρίας. Διαβάστε τι προτείνουν ειδικοί επιστήμονες.

Μίκα Κοντορούση Δημοσιεύτηκε: Μάρτιος 22 2012 13:34 Ενημερώθηκε: Μάρτιος 22 2012 16:20

Παγκόσμια Ημέρα Νερού. Παγκόσμια ημέρα ευαισθητοποίησης για το πολυτιμότερο συστατικό της ζωής που τείνει πλέον να μετατραπεί σε είδος πολυτελείας, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, αλλά και της αλόγιστης χρήσης από τον άνθρωπο.

Με το σύνθημα "Μην σπαταλάς το νερό σήμερα, για να μην το στερηθείς αύριο", το 1992 ο ΟΗΕ καθιέρωσε την 22α Μαρτίου ως ημέρα υπενθύμισης της σημασίας του νερού για το μέλλον της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και ως ημέρα κοινωνικού προβληματισμού.
"Είναι αρκετά τα αποθέματα νερού για να ξεδιψάσουν τον πλανήτη μας τις επόμενες δεκαετίες; Με ποιο τρόπο συμβάλλει ο καθένας από εμάς στην εξοικονόμηση του σημαντικότερου φυσικού αγαθού;".
Ο παγκόσμιος συναγερμός από την ανεξέλεγκτη σπατάλη του νερού έχει ξεσπάσει και το NEWS 247 δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχο μπροστά στο "φάντασμα" της λειψυδρίας που απειλεί να περάσει το κατώφλι της χώρας.

 Γιατί μπορεί οι φετινές βροχοπτώσεις να υπερχείλισαν τους φυσικούς και τεχνητούς ταμιευτήρες νερού, ωστόσο αρκετοί επιστήμονες - με τους οποίους το NEWS 247 ήρθε σε επαφή για την αποτύπωση των διαθέσιμων υδατικών πόρων στην Ελλάδα - κρούουν τον κώδωνα κινδύνου:
"Το σημερινό μοντέλο γεωργίας κατασπαταλά τεράστιες ποσότητες υδάτων που δεν αναπληρώνονται., ενώ η μόλυνση ποταμών και λιμνών απειλεί να φέρει τη χώρα σε υδάτινο αδιέξοδο".
"Το νερό δεν διαρκεί για πάντα. Κάποιοι από εμάς συμπεριφερόμαστε σαν να είναι δωρεάν. Σαν να μας ανήκει. Το έγκλημα αυτό πρέπει να σταματήσει", αναφέρει χαρακτηριστικά στο NEWS 247 ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Μελετητών Γεωτεχνικών και δασολόγος – περιβαλλοντολόγος, Νίκος Χλύκας.
"Οι γεωτρήσεις που πραγματοποιούνται σήμερα φτάνουν 300 μέτρα κάτω από το έδαφος. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Ότι κλέβουμε το νερό που δικαιούνται τα παιδιά μας", επισημαίνει με ανησυχία.
Αναλυτικά ο χάρτης της Ελλάδας με τα διαθέσιμα υπόγεια νερά.

 Ο πλανήτης λέει και… "Το νερό, νεράκι"
Γνωρίζετε ότι το 21% των παιδιών σε αναπτυσσόμενες χώρες ζει σε απόσταση άνω των 15 λεπτών από κάποια πηγή με καθαρό τρεχούμενο νερό;
Και ότι εάν η θερμοκρασία του πλανήτη αυξηθεί κατά 2 με 3 βαθμούς Κελσίου υπολογίζεται ότι θα πληγούν από λειψυδρία από 1,1 έως 3,2 δισεκατομμύρια  άνθρωποι;
Έρευνες της Unicef, του ΟΗΕ και ευρωπαϊκών κέντρων ερευνών φέρνουν ετησίως στο φως μόνο αποκαρδιωτικά αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα:
* Το 40% των κατοίκων του πλανήτη σήμερα δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό.
* Το 80% των ασθενειών στις αναπτυσσόμενες χώρες συνδέεται με το νερό.
* Κάθε 15 δευτερόλεπτα ένα παιδί σε αναπτυσσόμενες χώρες χάνει τη ζωή του.

 * Πάνω από 232 εκατομμύρια άνθρωποι από χώρες του Τρίτου Κόσμου πλήττονται από λειψυδρία. Περίπου 18 χώρες στην Αφρική και την Ασία βρίσκονται στο όριο των υδατικών αποθεμάτων τους.
* Η έλλειψη του νερού θα αναχθεί σε μείζον γεωπολιτικό θέμα, καθώς το 2050, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει ξεπεράσει τα 9 δισεκατομμύρια και η ζήτηση για νερό θα αυξηθεί κατά 64 κυβικά μέτρα ετησίως.
* Στην Αφρική και την Ινδία, τα παιδιά αναγκάζονται να παρατήσουν το σχολείο για να κουβαλήσουν νερό, κάτι το οποίο αποτελεί και την κύρια ενασχόλησή τους.

 * Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, το 20% των επιφανειακών νερών στην Ευρωπαϊκή Ένωση απειλείται από ρύπανση.
Τα υδάτινα αγκάθια της Ελλάδας
"Η χώρα μας μπορεί να μην στερείται μέχρι στιγμής υδατικών πόρων. Ωστόσο, απαιτείται ορθολογική διαχείριση από το κράτος, γιατί αλλιώς θα έρθουμε αντιμέτωποι με σοβαρά προβλήματα στο μέλλον", επισημαίνει στο NEWS 247, ο Δρ. Υδρογεωλόγος του Ι.Γ.Μ.Ε., Παναγιώτης Σαμπατακάκης.
Σύμφωνα με μελέτες του Ι.Γ.Μ.Ε., οι σημερινές ετήσιες ανάγκες σε νερό κυμαίνονται σε περίπου 9 δισ. κυβικά μέτρα νερού.
Ωστόσο, στην Ελλάδα αγκάθι παραμένει εδώ και χρόνια ο κλάδος της γεωργίας, ο οποίος απορροφά το 86% των αποθεμάτων του νερού, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος κινείται περίπου στο 24%.
Σύμφωνα με μελέτες του Ι.Γ.Μ.Ε. η χώρα μας παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό χρήσης νερού στην άρδευση από άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία.

 Αντίστοιχα, οι ποσότητες νερού που προορίζονται για αστική, ενεργειακή και βιομηχανική χρήση, αγγίζουν συνολικά μόλις το 14%.
Σημαντική απώλεια νερού ωστόσο, παρουσιάζεται και λόγω της παλαιότητας των δικτύων της ΕΥΔΑΠ. Έχει υπολογιστεί ότι στην Αττική, το 50% του νερού χάνεται λόγω εκτεταμένων διαρροών.
"Όσο εξοικονόμηση και να κάνουν οι κάτοικοι σε αστικά κέντρα, δεν αρκεί. Πρέπει να σταματήσει η σπατάλη νερού στις γεωργικές καλλιέργειες", τονίζει ο διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, Νίκος Χαραλαμπίδης.
Και συμπληρώνει: "Καμπάνιες όπως η Αποστολή Νερού για την αποτελεσματικότερη εξοικονόμηση νερού είναι σημαντικές, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα. Απαιτείται στοχευμένη ενημέρωση στον αγροτικό πληθυσμό, εκεί δηλαδή όπου παρατηρείται η μέγιστη κατανάλωση νερού".
Πολλές βροχές, μεγάλες ξηρασίες
Αν και η κλιματική αλλαγή προκαλεί συνήθως λιγότερες βροχοπτώσεις, στη χώρα μας φέτος, άνοιξαν κυριολεκτικά… οι ουρανοί.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια του Εργαστηρίου Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων και καθηγήτρια στο ΕΜΠ, Μαρία Μιμίκου, στην Ελλάδα υπάρχει ένα ιδιόμορφο υδρολογικό καθεστώς.
"Η Δυτική Ελλάδα δέχεται το μεγαλύτερο μέρος των βροχοπτώσεων, ενώ στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη παρατηρούνται σημαντικά μικρότερες βροχοπτώσεις π.χ. στην Αττική πέφτουν περίπου 400 χιλιοστά σε μέση υπερετήσια βάση".

 Έτσι, οι νότιες και ανατολικές περιοχές της χώρας παρουσιάζουν σοβαρή έλλειψη φυσικών διαθεσίμων νερού. "Πρόκειται για μία μόνιμη, ενδημική κατάσταση", προσθέτει η κ. Μιμίμου.
Παράλληλα, η ζήτηση σε νερό είναι αντιστρόφως ανάλογη. Στις περιοχές με έντονες βροχές, η ζήτηση για νερό είναι μειωμένη, ενώ στην ανατολική Ελλάδα, όπου οι βροχοπτώσεις είναι σπανιότερες, η ζήτηση σχεδόν τριπλασιάζεται.

 Πιο αναλυτικά, βάσει των στοιχείων του Ι.Γ.Μ.Ε. έχουν καταγραφεί:
* 1989-90: Η πιο έντονη μείωση βροχοπτώσεων στη χώρα. Το σύνολο των υπόγειων νερών μειώθηκε κατά 38% σε σχέση με το μέσο ετήσιο όγκο.
* 1898-99: Οι λιγότερες  βροχοπτώσεις στην περιοχή της Αθήνας, με συνολικό ύψος βροχόπτωσης 110 χλστ.. και  το υδρολογικό έτος 1989-90 με 173 χλστ., όταν ο μέσος όρος στην εν λόγω περιοχή είναι 400 χλστ..
* 1883: Οι βέλτιστες βροχοπτώσεις στην Αθήνα, με ύψος 860 χλστ. και το έτος 2002 με 990 χλστ.
"Την τελευταία 30ετία στη χώρα μας καταγράφηκαν 6 έτη ανομβρίας. Η συχνότητα αυτή εμφανίζεται για πρώτη φορά σε διάστημα 80 ετών και οπωσδήποτε προβληματίζει", εξηγεί ο κ. Σαμπατακάκης.

 Στα άδυτα της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου έχει αυξήσει τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη κατά 1 βαθμό Κελσίου περίπου από τις αρχές του αιώνα.
Ο διπλασιασμός της συγκέντρωσης CO2 εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε μέση αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς Κελσίου με πιθανή απόκλιση ± 1,5 βαθμούς Κελσίου στα επόμενα 50 έως 100 χρόνια και ήδη οι επιστήμονες προειδοποιούν για αλλαγή στις βροχοπτώσεις, αλλά και για μεγάλα διαστήματα ανομβρίας.

 Σύμφωνα με την κ. Μαρία Μιμίκου, στην Ελλάδα η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιφέρει:
* Μείωση χιονόπτωσης με αύξηση της χειμερινής βροχόπτωσης.
* Αύξηση της διάρκειας του καλοκαιριού με μετατόπισή του προς την άνοιξη.
* Μείωση της εδαφικής υγρασίας, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού.
* Η αύξηση της χειμερινής βροχόπτωσης σε σχέση με την χιονόπτωση θα φέρει επιδείνωση της συχνότητας και δριμύτητας των πλημμυρών.
"Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας δεν αποκλείεται να δημιουργηθούν σχεδόν μόνιμες συνθήκες λειψυδρίας, δηλαδή διαρκούς επικινδυνότητας έλλειψης νερού και μη κάλυψης της ζήτησης, με παράλληλη υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων", καταλήγει η κ. Μιμίκου.
Τι συνιστά η επιστημονική κοινότητα
Παρά την ανεξέλεγκτη μόλυνση των υδατικών πόρων σε πολλές περιοχές της χώρας, ο Δρ. Παναγιώτης Σαμπατακάκης διατηρεί την αισιοδοξία του.
"Η χώρα μας παρουσιάζει σημαντική φυσιογραφική ιδιαιτερότητα. Διαθέτει μεγάλο αριθμό υπόγειων υδροφόρων, των οποίων οι λεκάνες τροφοδοσίας εκτείνονται σε περιοχές που απουσιάζουν οι ρυπογόνες δραστηριότητες. Αυτός ο φυσιογραφικός παράγοντας πρέπει άμεσα να αξιοποιηθεί, με τη δημιουργία Ζωνών Προστασίας".
Από τι έχει άμεση ανάγκη η χώρα; "Ασφαλώς, από μία ενιαία υδατική πολιτική, με διάρκεια, προοπτική, που δεν θα διακόπτεται από κυβερνητικές εναλλαγές, θα αξιοποιεί στο έπακρο την επιστημονική γνώση και θα προδιαγράφει τις μελλοντικές ανάγκες της χώρας σε νερό", καταλήγει ο ίδιος.

 Εικόνα του χάρτη της Ελλάδας με τα υπόγεια υδροφόρα συστήματα.
Στα ίδια μήκη κύματος, η καθηγήτρια στο ΕΜΠ κ. Μαρία Μιμίκου, επισημαίνει ότι ο χρόνος πλέον είναι πολύτιμος και απαιτείται στρατηγικό σχέδιο αξιοποίησης των φυσικών διαθέσιμων του νερού.
"Χρειαζόμαστε τη χάραξη Εθνικής Υδατικής Πολιτικής, ενώ αναγκαία είναι η άμεση εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 (για την προστασία των υδάτων) με τη δημιουργία ειδικού Ινστιτούτου, αρμόδιου για σύνταξη μελετών".
Όσο για την ορθολογικότερη χρήση νερού από τη γεωργία, η κ. Μιμίκου, υποστηρίζει ότι μπορεί να επιτευχθεί:
* Με την επιλογή κατάλληλων καλλιεργειών,ανάλογα με τα υδατικά διαθέσιμα της κάθε περιοχής.
* Την τήρηση των νόμων για την εκμετάλλευση και τη ρύπανση των υπογείων νερών.
* Τη μείωση της κατανάλωσης νερού για τις αρδεύσεις.
* Και την ενημέρωση και καθοδήγηση των αγροτών στα εν λόγω θέματα.